I, bila jednom...jedna priča, koja je počinjala drugom pričom, zapravo.
I posle je nastavljala kroz neke treće priče, prepričavane dovoljno puta da se može već na prvi pogled shvatiti da u suštini nisu nikada ispričane.
Jer, kako drugačije razumeti da je srpska srednjevekovna država nestala sredinom petnaestog veka, a savremeniji oblik, ponovo osamostaljen od Turaka, poprima sredinom devetnaestog veka, dok se u narodu prepričava stalno nekih pet vekova pod Turcima.
To su, eto, te priče, prepričavane, a neispričane.
Negde je čitav jedan vek devalvirao malo, kanda, ali priča se i dalje prepričava.
I negde u tom prepričavanju, odnekud ispadne i Beograd.
I još preciznije, Kalemegdanska tvrđava.
Nepresušan izvor priča za prepričavanje, legendi za slušanje, i misterija za proživljavanje u intimi vlastite mašte.
Nastao na tekovinama nekih pređašnjih utvrđenja, sadašnji oblik i dizajn poprimao je vekovima, i sa svakom od promena, u svoje vezivno tkivo utkao je i nove priče i legende. Složeni unakrst naizmenično vekovi, opeka, uz red legendi i maltera, sa tek ponekom rupom koja krije misterije, bedemi koji su odolevali i pucali pred raznim napadačima, postali su u cik zore petnaestog veka konačno prestonica srpske države.
Stefan Lazarević, u narodu poznat i kao Visoki Stevan, i još više kao Despot Stefan, dobio je diplomatijom podržanom oreolom neustrašivog ratnika, ali i partnera od reči, od jednog carstva titulu, a od drugog grad u kome će stolovati, i koji će mu biti prestonica.
Vizantija, carstvo u svojim poslednjim trzajima, dodelila je ovom plemiću titulu Despota, zvanje koje se rangiralo kao najviše posle carskog, a Ugarska mu je podarila Beograd, grad koji je toj državi bio važan kao odbrana od nadirućih turskih prodora ka samom srcu njihove države.
Prepričane a neispričane priče o vremenu kada je Beograd postao prestonica, najčešće će nas povesti sa Despotom Stefanom u lov koji je vrlo rado kombinovao sa obilaskom teritorija u okolini Beograda, poput svih državnika onog vremena. Za to vreme unutar bedema Kalemegdanskog Gornjeg grada, nicao je dvor u pričama poznat kao Despotov grad. Na najvišoj tački Dunavske padine na kojoj je počivao niz bedema tada već velike i snažne tvrđave.
No, jednoga dana iz lova se nije vratio. Neispričane a prepričavane priče štošta pričaju, pa čak i o strašnom nevremenu i crnim oblacima nad Beogradom u tom trenu kada se, gotovo stotinjak kilometara južnije, sa konja srušio Despot Stefan Lazarević, prvi srpski vladar koji je Beograd pretvorio u prestonicu.
Bilo kako bilo, za njim je ostao Despotov grad, spreman na odbranu opasan snažnim bedemima za ono doba.
Njegov naslednik, nećak, Despot Đurađ Branković, nije video Beograd kao centar svoje vladavine, već je pritisnut političkim i vojnim prilikama, konac samostalnosti srpske srednjevekovne države video iz Smederevske tvrđave, dok je njemu nesuđeni Beograd, prelazio iz ruke u ruku u vekovima koji su nastupali.
I, u jednoj od opsada, bombardovan snažnom topovskom vatrom, nestao je u ogromnoj eksploziji i gotovo čitav Despotov grad, jer je projektil pogodio tadašnju barutanu smeštenu nerazborito na mesto gde ju je bilo moguće pogoditi.
I, otprilike ovde negde počinje i priča o današnjoj barutani, odnosno Velikom barutnom magacinu...
Brze smene zastava na bedemima tvrđave nisu dozvoljavali previše planskog utvrđivanja, a svakako je vredno pomenuti i poneke zanimljive detalje koji su se u mirovnim pregovorima pojavljivali, te dodatno obesmišljavali ozbiljniju fortifikaciju veoma izložene neretko granične utvrde nad Beogradom.
Naime, prema odredbama jednog od mirovnih dogovora, Austrijska strana je imala predati tvrđavu turskoj, ali uz rokove od tri, odnosno šest meseci da u potpunosti ukloni i onesposobi za namenu utvrđene šance i bedeme kako ih turska strana ne bi mogla koristiti. Zvuči pomalo paradoksalno, ali i to je jedan od razloga zbog kojih se tek pod Princom Eugenom pristupilo ozbiljnoj rekonstrukciji i utvrđivanju po principu savremenih rešenja i estetike čak, i tu je nastala i odluka da se nova barutana ukopa sa nivoa Donjeg grada u stenu u vidu dve sale i hodnika koji ih povezuju.
Tako utvrđena, barutana je mogla da odoli iskušenjima bombardovanja iz daljine sredstvima onog vremena, da se ne bi ponovila sudbina prethodne barutane.
Mesto na kome je ukopana zapravo je svetilište monoteističke vere koja je umnogome doprinela da se u antičkom Rimskom carstvu prihvati Hrišćanstvo. Reč je o obožavanju boga Mitre, te se i svetilište označava kao Mitreum, a danas nam može kompletirati sliku o značaju ovih prostora kroz istoriju.
I, upravo kada pomenemo istoriju, stižemo i do još važnijih karakteristika Velikog barutnog magacina, a reč je o sadašnjosti koja je sačuvala istorijsko nasleđe ne samog ovog prostora, već i značajnog dela podneblja koje je danas izdeljeno raznim državnim granicama.
Da, reč je o muzejskoj izložbenoj postavci koja kao stalna scenografija ovog prostora, udomljava i brojne naučne i kulturne događaje. Upravo zbog takve vizije nove namene barutnog magacina, danas na svojevrsnom međuspratu između Donjeg i Gornjeg grada, imamo Lapidarijum koji baštini u svojim kolekcijama dokaze značaja ovih prostora, počev od antičkih vojnih utvrda i kretanja njihovih jedinica. Pod pokroviteljstvom Narodnog muzeja Srbije, kolekcije koje se ovde mogu videti su impresivne i savršeno dekorišu prostor koji danas jednostavno zovemo Barutana.
U tom prostoru održavaju se muzički i drugi događaji, i kada se pogleda sadašnji život ovog dela Kalemegdanske tvrđave, nazire se i još lepša budućnost u kojoj će, ne sumnjam, svoj identitete pronaći i potvrditi veliki broj kulturnih i naučnih entuzijasta, umetnika iz raznih disciplina, ali i utažiti svoju potrebu za duhovnom komponentom veliki broj posetilaca kojima je, pre svega, i namenjen ovaj prostor i danas, i u budućnosti.
A do tada...eto male šetnje fotografijama poput svojevrsnog izloga u ono što se treba doživeti uživo, uz angažman svih čula kojima se može osetiti lagani miris memle stotinama godina stare, čuti nesvakidašnja gotovo sveta tišina u kojoj i najtiši koraci odjekuju poput plotuna, i videti jedna od najlepših podzemnih postavki kod nas.
Нема коментара:
Постави коментар